12/12/07

Τι μπορούμε να κάνουμε για τους μαθητές μας με μαθησιακές δυσκολίες;


Κάθε φορά που αναλαμβάνω μια καινούργια τάξη , παντά παρατηρώ ,μετά από λίγο καιρό, ότι υπάρχουν μαθητές με επιδόσεις χαμηλότερες των δυνατοτήτων τους. Οι αιτίες μπορεί να διαφέρουν από μαθητή σε μαθητή , αλλά κάποιοι απ’ αυτούς (συνήθως αγόρια) ανήκουν στην κατηγορία των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες.

Η ύπαρξη αυτών των μαθητών στην τάξη αποτελεί μια παιδαγωγική πρόκληση. Πώς μπορεί ,άραγε, ο εκπαιδευτικός να βοηθήσει αυτή την κατηγορία των παιδιών; Πώς μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται άνετα στην τάξη και να συμμετέχουν με επιτυχία στη μαθησιακή διαδικασία;

Ξεκινώντας ,λοιπόν, από τέτοιου είδους απορίες ,έψαξα στη σχετική βιβλιογραφία και βρήκα κάποιες γενικές οδηγίες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από όλους μας και τις παραθέτω αμέσως :



  • Είμαστε θετικοί και δείχνουμε ενδιαφέρον.

  • Γνωρίζουμε ότι το παιδί με μαθησιακές δυσκολίες χρειάζεται 3 φορές περισσότερο χρόνο για να μάθει , ενώ θα κουραστεί και πιο γρήγορα.

  • Δε βάζουμε ταμπέλες (π.χ. τεμπέλης , αδιάφορος κ.α.) , γιατί αυτό μακροχρόνια έχει αρνητικές επιπτώσεις στο παιδί και στην επίδοση του.

  • Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα δομημένο και μεθοδικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.

  • Δίνουμε ξεκάθαρες πληροφορίες , ίσως σε χαμηλότερη ταχύτητα ή με επανάληψη.

  • Τονίζουμε (χωρίς υπερβολές) τις δυνατότητες τους και τα ενθαρρύνουμε για συμμετοχή.

  • Θυμόμαστε ότι οι μαθησιακές δυσκολίες ενδέχεται να δημιουργήσουν στο μαθητή προβλήματα συμπεριφοράς ή/και αυτοεκτίμησης.

  • Οι διδακτικές μέθοδοι να είναι πολυαισθητηριακές , ώστε να αγγίζουν όλους τους μαθητές και ειδικά τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες.

    Οι οδηγίες προέρχονται από το βιβλίο του Κ. Πόρποδα «Διαγνωστική αξιολόγηση και αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών στο Δημοτικό Σχολείο» και τώρα που τις ξαναδιαβάζω πιστεύω πως αν τις ακολουθήσουμε θα ωφεληθούν και οι υπόλοιποι μαθητές μας.

    Κάθε άλλη πρόταση ή ιδέα είναι ευπρόσδεκτη!

9 σχόλια:

Γιάννης Μιχαηλίδης είπε...

Προσπαθώντας να εμπλουτίσω τις προτάσεις σου, τις οποίες και προσυπογράφω, θεωρώ πως για αυτά τα παιδιά πρέπει να θέσουμε εμείς οι ίδιοι ξεκάθαρους διδακτικούς στόχους. Διαφωνώ ριζικά με την προτροπή πολλών σχολικών συμβούλων να τους βάζουμε απλώς λιγότερα. Αυτό που χρειάζεται είναι να ανακαλύψουμε τις αδυναμίες τους και να δουλέψουμε μεθοδικά για το ξεπέρασμά τους. Φυσικά όλα αυτά γίνονται στο μέτρο του δυνατού.

Ανώνυμος είπε...

Αν απαντήσω "τίποτα" είναι μεγάλη καφρίλα;

Odysseas πώς θα δουλέψεις μεθοδικά με το 1 παιδί όταν υπάρχουν άλλα 20 στο τμήμα που διεκδικούν το δικαίωμά τους στη μάθηση; Εκτός κι αν είμαστε Ναπολέοντες, οπότε πάω πάσο.

Κοιτάξτε, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες βοηθιούνται μόνο σε τμήματα ένταξης. Απαιτείται ν'αφιερωθεί πολύς χρόνος στο παιδί,στην ουσία ο εκπαιδευτικός να είναι "από πάνω του", κάτι που μόνο σε μικρά τμήματα (ένταξης)είναι εφικτό. Μόνο τότε λαμβάνουν ουσιαστική βοήθεια. Εκτός κι αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι μόνο με αγάπη, χωρίς να είμαστε δηλαδή ειδικοί, θα τα βοηθήσουμε να ξεπεράσουν τις δυσκολίες! Το θέμα είναι πώς πείθει ο δάσκαλος το γονιό να κάνει μια τσάρκα απ' το ΚΔΑΥ.

Οι δάσκαλοι οφείλουν να το προσέξουν αυτό γιατί μετά είναι αργά. Μας έρχονται στο γυμνάσιο παιδιά που δε μπορούν να γράψουν μία ολοκληρωμένη πρόταση, παιδιά με σοβαρό πρόβλημα δυσλεξίας, ακόμη και παιδιά που κινούνται στο φάσμα του αυτισμού. Παιδιά που με τη βοήθεια των ειδικών θα είχαν καλύτερη εξέλιξη, έστω κάποια εξέλιξη! Στο γυμνάσιο που το παιδί έχει περάσει τα 12 πλέον είναι αργά να ξεφύγει από τον αναλφαβητισμό, ενώ ούτε οι γονείς δέχονται να πάνε στο ΚΔΑΥ, όταν επί 6 χρόνια στο δημοτικό όλα έβαιναν "καλώς".

Ελπίζω να καταλαβαίνετε την ουσία των λεγομένων μου, θα κάνω σχετικό post... και συγνώμη για το μεγάλο σχόλιο!

http://asinartisies.pblogs.gr

Γιάννης Μιχαηλίδης είπε...

asinartisies

Από τη δική μου πείρα στο Δημοτικό πιστεύω πως μπορείς να βοηθήσεις αυτά τα παιδιά. Αυτό που εννοώ είναι να πάρεις κάποιο παιδί που βρίσκεται μαθησιακά στο επίπεδο "ωμέγα" και να το πας στο επίπεδο "χι". Σίγουρα απέχει πολύ από το επίπεδο του άριστου μαθητή αλλά εγώ προσωπικά νιώθω πολύ καλύτερα αν ένας μαθητής μου βελτιωθεί, έστω και λίγο, από το να μείνει στάσιμος.

Τώρα τι γίνεται στη Δευτεροβάθμια δεν γνωρίζω. Σίγουρα πάντως τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Για μένα το παιχνίδι στις Μ.Δ. κρίνεται στο Νηπιαγωγείο και στην Πρώτη Δημοτικού. Γνωρίζω δασκάλους, εγώ δεν έχω δουλέψει σε πρώτη ακόμα, που έχουν βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό τέτοια παιδιά.

ο δυσλεξικός δάσκαλος είπε...

Οδυσσέα , σίγουρα είναι καλό να βοηθάμε εξατομικευμένα τους μαθητές ,αλλά εγώ δεν το έχω καταφέρει ακόμα παρά μόνο περιστασιακά όταν βρίσκω λίγο χρόνο. Μια άλλη λύση θα ήταν να συνεργαστούμε στενά με τους γονείς και να τους δίνουμε σαφείς οδηγίες για το σπίτι. Μια φορά το είχα κάνει και είχε πετύχει! Συμφωνώ ότι ο εντοπισμός πρέπει να γίνεται μέχρι τη Β Δημοτικού το αργότερο, αλλά από το να μη γίνει ποτέ ας γίνει και στην Ε' ή στο Γυμνάσιο. Κάλλιο αργά παρά ποτέ!

Ασυναρτησίες , αυτό το "τίποτα" προσπαθώ να αποφύγω! Κατα τη γνώμη μου , το κλίμα της τάξης και η σχέση μαθητή - δασκάλου είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μπορεί αυτά τα παιδιά να δυσκολεύονται στο γραπτό λόγο , αλλά μπορούμε να τα παροτρύνουμε να συμμετέχουν προφορικά , γιατί σίγουρα κάτι έχουν να μας πουν. Το θέμα είναι να μην τα αφήσουμε να περιθωριοποιηθούν! Συμφωνώ απόλυτα γι' αυτά που γράφεις για τα ΚΔΑΥ(τα οποία όμως είναι πολύ αργά...) και για τα τμήματα ένταξης , αλλά αν δεν υπάρχουν τι κάνουμε; Έπίσης , συμφωνώ για αυτά που λες για τους δασκάλους που επι 6 χρόνια δεν είπαν τίποτα. Είναι και δική τους ευθύνη αλλά και της πολιτείας που δεν τους επιμόρφωσε.

Μπορείς να γράφεις όσο μεγάλα σχόλια θες!

Xrysostomos είπε...

το ποστ αυτό έσκασε μπροστά μου ακριβώς σήμερα που προβληματίζομαι ιδιαίτερα για ένα μαθητή μου που έχει μαθησιακες δυσκολίες.

Αισθάνομαι τυχερός που το αντικείμενό μου (φυσικές εικόνες), έχει το εργασηριακό κομμάτι που δείχνει να βοηθά τους μαθητές αυτούς.

Συμφωνώ πάντως με τον Οδυσσέα, ότι αξίζει κάποιος χρόνος παραπάνω ειδικά για αυτούς. Σκέφτομαι ας πούμε να φτιάξω μια λίστα με μικρούς κατασκευαστικούς "γρίφους" που με κάποιο τρόπο θα σχετίζονται με το μάθημα της ημέρας και να αναθέτω έναν κάθε τόσο στο συγκεκριμένο μαθητή (πχ. πώς μπορώ να κάνω το νερό να "μεγαλώσει"; - απάντηση: θερμαίνοντας το). Είναι λύση που δεν στοιχίζει χρονικά στην υπόλοιπη τάξη, ούτε στο δικό μου χρόνο και ευελπιστώ ότι θα βοηθήσει.

Υποθέτω, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τέτοιες σκέψεις μπορούμε να κάνουμε όλοι, ανεξαρτήτως ειδικότητας/βαμίδας

ΥΓ. Ένα περιστατικό και λίγες σκέψεις για το θέμα γράφω και στο http://didaskw.blogspot.com/2007/09/3.html

ο δυσλεξικός δάσκαλος είπε...

Σίγουρα ο καθένας με βάση την εμπειρία του μπορεί να σκεφτεί κάποιες ιδέες και να τις εφαρμόσει. Κάποιες θα πετύχουν κάποιες όχι , αλλά δε γίνεται αλλιώς. Κανείς δεν τα ξέρει όλα από πριν. Το εργαστηριακό κομμάτι ασφαλώς και βοηθάει αυτούς τους μαθητές. Πρόσφατα ένας σχολικός σύμβουλος μας είπε ότι κάθε μέθοδος που έχει αποτέλεσμα σε παιδιά με Μ.Δ. είναι αποτελεσματική και για τους υπόλοιπους μαθητές. Οπότε αξίζει να κάνουμε δοκιμές!

Unknown είπε...

Νομίζω πως το πιο σημαντικό είναι να εντοπίζονται αυτά τα παιδιά, ώστε να μην τα επιβαρύνουμε ψυχολογικά για την αποτυχία τους. Το να ανέβουν επίπεδο είναι δευτερεύον και δύσκολο στα πλαίσια μιας τάξης.
Ωστόσο, με εξοργίζει αφάνταστα η αδιαφορία κάποιων απέναντι σε αυτά τα παιδιά. Δεν είναι το θέμα αν θα μας κάνουν τη ζωή δύσκολη στο γυμνάσιο, αλλά το ότι γίνεται καθημερινά η δική τους ζωή δύσκολη σε τόσο μικρή ηλικία και μάλιστα υποχρεωτικά.
Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε? Πρώτα απ' όλα, να μάθουμε γιατί αργούν τόσο οι υπεύθυνοι να δώσουν την απάντηση...
Να επιμορφωθούν κατάλληλα οι εκπαιδευτικοί.
Και τέλος, όσοι δεν είναι σε ηλικία κατάλληλη για επιμόρφωση, ας απομακρυνθούν από τις αίθουσες.
Συνέχισε έτσι, δάσκαλε!

Ανώνυμος είπε...

Έπεσα στα χέρια ειδικών που με απροσανατόλισαν και με ξεπουπούλιασαν οικονομικά.

Έχω μια κόρη 14 ετών που έχει μαθησιακές δυσκολίες. Δεν γράφει στραβά ή ανάποδα, διαβάζει κανονικά, δεν μπορεί να μάθει/ αποστηθίσει/ συλλέξει σημαντικά στοιχεία/ συνοψίσει/ επιλέξει κυριότερά του (ο,τιδήποτε φανταστείτε) μπροστά σε μια σελίδα βιβλίου του σχολείου, κυρίως ιστορίας ή γεωγραφίας.
Λόγω της δυσκολίας της σε κάθε σχολείο επιλέγει να κάνει παρέα μόνο με προβληματικά/ παραβατικά παιδιά και μας φέρνει πάντα μπροστά σε τετελεσμένα γεγονότα που μας σπρώχνουν σε απελπισμένες πράξεις (αλλαγή σχολείου, αλλαγή "ειδικών" κλπ). Ότι χαρίσματα έχει φροντίζει με κάθε τρόπο να τα εξαφανίσει, προκειμένου να μη διαφέρει στην προβληματική φίλη της (φρόντισε να ξεχάσει τα πορτογαλικά της, αποπειράται να κάνει το ίδιο στα γαλλικά της, στράβωσε τα μπροστινά της δόντια για να βάλει σιδεράκια όπως η φίλη της, καθόταν με τα γόνατα να συγκλίνουν προς τα μέσα και να ενώνονται ώστε να στραβώσουν ενώ η ίδια παλιάέτρεχε με τα δυνατά πόδια της σαν δρομέας, προσπαθεί σε πάρτυ να τρώει τούρτα ενώ τη σιχαίνεται κλπ).

Έχει μεγάλη κλιση στο μπαλέτο και στο πιάνο (όπου μαθαίνει και προετοιμάζει περισσότερα από ότι της δίνεται κλπ) Μακάρι να υπήρχε ένας κόσμος που να μπορούσε να αξιοποιήσει αυτά τα ταλέντα χωρίς να χρειάζονται και οι λοιπές γνώσεις. Δυστυχώς έχω παρακολουθήσει προφορικές εξετάσεις του ΑΣΕΠ για πρόσληψη καθαριστριών από το δημόσιο και για λόγους συναγωνισμού τις ρώταγαν τι γνωρίζουν για τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Οι θεραπευτικές εισηγήσεις των ειδικών στα χέρια των οποίων έπεσα και με αφαίμαξαν ήσαν (δεν είναι όλες οι απόψεις του ίδιου ατόμου):

- Δεν έχει δυσλεξία (Λες και υπάρχει ένας διαχρονικά ισχύων ορισμός της δυσλεξίας.Και εγώ είχα δυσλεξία τα χρόνια μου και την αντιμετώπισαν με το ξύλο και τον εξευτελισμό).

- Θα ασχοληθούμε με την προσωπικότητά της μόνο. (Δεν μου απαντάνε όμως στο ερώτημά μου "Δέστε δημοσίευμα της Καθημερινής υπάρχουν ορισμένες μέθοδοι για να μαθαίνουν τα δυσλεκτικά παιδιά. Γιατί αυτές τις μεθόδους να τις ανακαλύψουμε εμείς -μαζί με τους κατάλληλους ειδικούς - όταν η κόρη μου θα είναι 26 ετών και όχι τώρα;

- Αφήστε τη να μείνει στην ίδια τάξη. Καλό θα της κάνει( Όμως εγώ έχει διαβάσει διάφορα βιβλία και άρθρα για τη δυσλεξία, και πουθενά δεν λέει ότι θεραπεύεται με το να μείνει το παιδί στην ίδια τάξη).

- Πηγαίνετε στον τάδε που είναι ειδικός στο να προετοιμάζει δυσλεκτικά παιδιά στο σχολείο και στο τέλος τους περνάει η δυσλεξία. Πήγα και πέρασα τη χρονιά με άθλιες συνθήκες. Ο ειδικός κάθε φορά απήύδηζε προσπαθώντας να της μάθει κάτι, δεν τα κατάφερνε, έλεγε ότι η κόρη μου κουράστηκε και "έχει κατεβάσει τα ρολλά" και μου έδινε μερικές σελίδες γεμάτες με κείμενο το οποίο εγώ ο μή ειδικός θα αναλάμβανα να της τα περάσω στο μυαλό -σαν να ήταν ένα φάξ - προτού κοιμηθεί το βράδυ.

- Να κάνετε οικογενειακή θεραπεία. Εσείς η κόρη σας και η γυναίκα σας. Θα είμαι εγώ και ένας άλλος συντονιστής. Γιατί ο άλλος (ο μπακαλόγατος); Γιατί έτσι γίνεται η ομαδική θεραπεία. Μπορείτε κυρία μου να μου δείξετε σε ένα από τα βιβλία της ομαδικής θεραπείας που έχετε στη βιβλιοθήκη σας να αναφέρει ότι θα υπάρχει και δεύτερος θεραπευτής; Έτσι γίνεται στην Ελλάδα. Και τι με αυτό; Και στη Βραζιλία σε ορισμένες περιοχές κάνουν βουντού. Πόσο θα κοστίσει; 140 η συνεδρία (70 αυτή και 70 ο ειδικευόμενος μπακαλόγατος). Τι λέτε κυρία μου;(Και η θεραπεύτρια καπνίζει σαν φουγάρο μπροστά στην κόρη μου χωρίς να ζητάει συγγνώμη ή άδεια, παρόλο που απαγορεύεται από το Υπουργείο Υγείας. Σκέψου να προστεθεί και ο μπακαλόγατος που να καπνίζει τσιμπούκι!)
- (στη γυναίκα μου) Να μετάσχετε σε ομαδική θεραπεία (σε ένα κατερειπωμένο σπίτι). Θα είναι γονείς παιδιών; Όχι αποκλειστικά, μπορεί μερικοί να είναι γονείς αλλά μπορεί και να μην είναι. Θα το σκεφτώ. Προτού φύγετε, παρακαλώ να με πληρώσετε. 150 Ευρώ. Θα σας ετοιμάσουμε την απόδειξη την επόμενη βδομάδα, να τη ζητήσετε από την κυρία Βάνα.

- Δεν έχει μαθησιακά προβλήματα. Είναι ιδιοφυϊα η κόρη σας. Εσείς οι γονείς έχετε πρόβλημα. Θα πρέπει να κάνετε ατομικές θεραπείες ο καθένας σας. Και η κόρη μας; Η κόρη σας δεν έχει τίποτα. 120 Ευρώ. Θα μου δώσετε απόδειξη; Όχι, δεν δίνω αποδείξεις, είμαι πανεπιστημιακός. τότε και εγώ δεν πληρώνω. Μα μου φάγατε την ώρα.. Λυπάμαι. Ωραία θα σας δώσω απόδειξη για 30 ευρώ. Τότε και εγώ θα σας πληρώσω 30 ευρώ.

Σας παρακαλώ, μπορείτε να μου δώσετε κάποια κατεύθυνση ως προς το τι να κάνω; Η κόρη μου με τόσες επισκέψεις και τέτοια παραπληροφόρηση δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει. Ακόμα και αν είμαστε φοβεροί εγκληματίες η γυναίκα μου και εγώ (φανταστείτε με να είμαι σαν τον Αυστριακό!), πάλι υπάρχει υποχρέωση των ειδικών να τη βοηθήσουν σήμερα και όχι όταν γίνει 26 ετών. Οι ειδικοι της έχουν βάλει στο μυαλό ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στις σχέσεις μας και γι' αυτό εκείνη δεν μπορεί να μάθει τη μετάφραση των Αρχαίων.

Φυσικά (στην Ελλάδα πάντα έχουμε συμβουλές και επιχειρήματα) μπορεί να πεί κανείς «γιατί δεν πάτε σε κάποιο ειδικό κέντρο του δημοσίου για τα παιδιά που έχουν μαθησιακά προβλήματα;» Σε αυτούς τους φορείς αν δοκιμάσετε να τηλεφωνήσετε για να κλείσετε ραντεβού, θα πάρετε την απάντηση ότι έχετε σειρά προτεραιότητας για να σας δουν μετά από ένα χρόνο. Δοκιμάστε!

Αν προσφύγετε στο Συνήγορο του Πολίτη σας απαντούν ότι α) "ναι μεν η ιατρική περίθαλψη είναι συνταγματικό σας δικαίωμα, αλλά εδώ υπάρχει αντικειμενική αδυναμία, όπως δηλώνουν οι συγκεκριμένοι φορείς", β)"μπορείτε να κάνετε αγωγή αποζημίωσης κατά του δημοσίου για παραλείψεις των οργάνων του, με βάση το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα εάν θεμελιώσετε τη βλάβη που υπέστη η κόρη σας από την παράλειψη...

Ανώνυμος είπε...

Δυστυχώς άμα ξεκινάμε με το σκεπτικό ότι για να δώσουμε μια συμβουλή, πρέπει οπωσδήποτε να απενοχοποιούμε όλους τους τσαρλατάνους άσχετους ψυχολόγους και εκμεταλλευτές που μας έχουν φάει τα χρήματα και σπαταλήσει το χρόνο μας, ποτέ δεν θα πάρουμε σωστή συμβουλή. Θα μας λενε «κάνετε ψυχανάλυση στη γιαγιά σας» κλπ.

Αντίθετα, όπως θα δειτε παρακάτω, κάποιος αφιλοκερδώς και χωρίς προκατάληψη δίνει τη σωστή προσέγγιση της διαδικασίας επίλυσης του μαθησιακού προβλήματος. Μια τέτοια προσέγγιση είχα αρχίσει ατελώς να εφαρμόζω και εγώ από ένστικτο στην κόρη μου. Εδώ όμως η μέθοδος είναι καλύτερη. Αυτό, όπως βλέπω ταιριάζει και στη δική μου δυσλεξία.

Και τώρα ρωτάω:

α. Γιατί οι ψυχολόγοι που μου έπαιρναν τα λεφτά μου τόσα χρόνια δεν σκέφτηκαν να μου κάνουν παρόμοιες υποδείξεις;

β. Γιατί το κράτος δεν τους αφαιρεί την άδεια ασκήσεως επαγγέλματός τους;


Ο/Η Odysseas είπε...
Από αυτά που γράφεις καταλαβαίνω πως η κόρη σου αντιμετωπίζει δυσκολίες στην κατανόηση κειμένου. Η αδυναμία αυτή βελτιώνεται με δύο τρόπους.

Πρώτον απαιτείται αρκετή δουλειά στο λεξιλόγιο. Τα σχολικά βιβλία, δυστυχώς, έχουν πολλές δύσκολες λέξεις και γι' αυτό είναι δύσκολα για οποιονδήποτε μαθητή. Επομένως πρέπει σιγά σιγά να επισημαίνει η κόρη σου τις άγνωστες λέξεις που έχει κάθε φορά στο κείμενο και να τις μαθαίνει. Ένας τρόπος εκμάθησης είναι να γράφει μια πρόταση ή ένα μικρό κείμενο με δυο τρεις από αυτές. Πρόσεχε μη ζητάς να παπαγαλίζει ορισμούς από λεξικά. Μας ενδιαφέρει να χρησιμοποιεί σωστά τις λέξεις τίποτε άλλο. Θα διευκολυνθεί αν μαθαίνει και την ετυμολογία, την προέλευση δηλαδή κάθε λέξης, τόσο στην ορθογραφία όσο και στην κατανόηση.

Το δεύτερο βήμα είναι η εκμάθηση κάποιων στρατηγικών ανάγνωσης. Τι σημαίνει αυτό; Ο έμπειρος αναγνώστης όταν διαβάζει μπορεί και συσχετίζει το κείμενο με τις εμπειρίες του και τις γνώσεις του, βλέποντας τους τίτλους προβλέπει τη συνέχεια κ.α. Όλα αυτά το παιδί σου πρέπει να τα διδαχτεί. Μπορείς να ρίξεις μια ματιά σε δύο δικά μου κείμενα
εδώ και
εδώ. Επίσης ένα καλό βιβλίο που μπορεί να σε βοηθήσει είναι και
αυτό.

Τέλος πρέπει να δείξεις μεγάλη υπομονή. Αυτές οι καταστάσεις αντιμετωπίζονται μόνο με μεθοδική δουλειά και η όποια παρέμβαση είναι χρονοβόρα. Θα χρειαστεί να πεις πολλές φορές τα ίδια πράγματα πάλι και πάλι. Μόνο έτσι θα καταφέρεις κάτι.

Μη διστάσεις να ρωτήσεις ό,τι άλλο θέλεις, Θα χαρώ πραγματικά να βοηθήσω.
ημερολόγιο ενός δασκάλου
Στρατηγικές Ανάγνωσης – PQ4R
Θυμάμαι στα σχολικά μου χρόνια το μάθημα – στην Ιστορία, στη Γεωγραφία, στα Θρησκευτικά, στην Αγωγή του Πολίτη και αλλού– ήταν διαρθρωμένο με απλό τρόπο. Ο εκπαιδευτικός εξέταζε το προηγούμενο μάθημα και στη συνέχεια παρέδιδε το επόμενο με κάποια μορφή διάλεξης. Στα κείμενα της Γλώσσας και του Ανθολογίου συνήθως έλειπε η διάλεξη και απλώς διαβάζαμε το κείμενο κατευθείαν, ενώ ακολουθούσαν η επεξεργασία των άγνωστων λέξεων και κάποιες ερωτήσεις κατανόησης.

Από τότε έχουν περάσει αρκετά χρόνια και η εκπαιδευτική έρευνα έχει προτείνει τρόπους προκειμένου να βοηθήσουμε τους μαθητές να προσεγγίζουν σωστά ένα κείμενο και να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες που χρησιμοποιούν οι ώριμοι αναγνώστες. Μία από αυτές τις μεθόδους, που κατά τη γνώμη μου είναι εφαρμόσιμη στην ελληνική πραγματικότητα, είναι η PQ4R (Thomas & Robinson, 1972), ακρωνύμιο για τις λέξεις Preview, Question, Read, Reflect, Recite, Review. Οι έξι αυτές λέξεις οριοθετούν τα αντίστοιχα στάδια στα οποία χωρίζεται η επεξεργασία ενός κειμένου, όπως αναλύεται παρακάτω:

Α) Preview – Πρώτη εξέταση
Συνήθως, όταν έχουμε στη διάθεσή μας ένα κείμενο, βιαζόμαστε να το διαβάσουμε. Έτσι όμως μένει αναξιοποίητη μια πληθώρα πληροφοριών όπως ο τίτλος, πλαγιότιτλοι που πιθανόν υπάρχουν, εισαγωγικά σημειώματα, εικόνες, διαγράμματα, χάρτες κ.α. Όλα αυτά είναι στοιχεία που πρέπει να επεξεργαστούν οι μαθητές προκειμένου να αποκτήσουν μία πρώτη άποψη για το τι τους περιμένει στο κείμενο, να βρεθούν άγνωστες λέξεις που πιθανόν υπάρχουν και είναι κεντρικής σημασίας στο τρέχον μάθημα και να αναδυθούν οι προϋπάρχουσες γνώσεις τους που σχετίζονται μ’ αυτό.

Για να γίνω περισσότερο κατανοητός, θα χρησιμοποιήσω σαν παράδειγμα εφαρμογής αυτής της μεθόδου το κεφάλαιο 19 σελ. 58 «Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες» της Ιστορίας της Ε΄. Στο πρώτο βήμα οι μαθητές θα διαβάσουν τον τίτλο, το εισαγωγικό σημείωμα και θα εξετάσουν τις τρεις εικόνες.

Β) Question – Ερωτήσεις
Σ’ αυτό το στάδιο, στηριζόμενοι στη δουλειά που έχει γίνει στο προηγούμενο, οι μαθητές κατασκευάζουν ερωτήσεις που πιστεύουν πως μπορούν να απαντηθούν μέσα από το κείμενο, το οποίο - σημειωτέον - δεν έχουν διαβάσει ακόμα. Για κάθε τμήμα του κειμένου δημιουργείται τουλάχιστον μία ερώτηση. Για να διευκολυνθούν οι μαθητές μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
Να τους δώσουμε τις λέξεις: τι, γιατί, πώς, πού, πότε, ποιος, πόσο, επισημαίνοντάς τους πως με αυτές ξεκινούν οι περισσότερες ερωτήσεις.
Ένα καλό κόλπο είναι να μετατρέπουν τους πλαγιότιτλους σε ερωτήσεις.
Αν δεν υπάρχουν πλαγιότιτλοι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο τίτλος για να φτιαχτούν μερικές ερωτήσεις.
Για τον ίδιο σκοπό μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι λεζάντες στις εικόνες. (Για περαιτέρω χρήση των εικόνων στην επεξεργασία του κειμένου βλ. σχετική ανάρτηση).
Φυσικά, πάντα λειτουργούμε σαν πρότυπο, προκειμένου να διδάξουμε στους μαθητές μας τη δημιουργία ολοένα και πολυπλοκότερων ερωτήσεων.

Πιθανές ερωτήσεις μπορούν να είναι: «Τι είναι το υγρό πυρ;», «Ποιοι είναι οι Άραβες;», «Πού χρησιμοποιούσαν το υγρό πυρ;» κ.α.

Γ) Read – Ανάγνωση
Μετά από αυτή όλη την προεργασία ξεκινάει το διάβασμα. Οι μαθητές διαβάζουν με στόχο την απάντηση των ερωτήσεων που οι ίδιοι έχουν καταγράψει.

Οι μαθητές διαβάζουν το κείμενο προσπαθώντας να απαντήσουν τις ερωτήσεις που έχουν σημειώσει κάπου. Το σημείο αυτό μπορεί να αποτελέσει και έναυσμα ομαδικής δουλειάς π.χ. ο κάθε μαθητής της ομάδας αναλαμβάνει την απάντηση ενός ερωτήματος και τη διδαχή της απάντησης στους συμμαθητές του.

Δ) Reflect – Στοχασμός
Πρόκειται για το δυσκολότερο βήμα. Πιθανότατα καλό θα ήταν και να παραλειφθεί στην αρχή, ειδικά στις μικρές τάξεις. Εδώ ο μαθητής, ανάλογα με το είδος κειμένου, προσπαθεί να φανταστεί τι γίνεται (π.χ. σε ένα λογοτεχνικό κείμενο ο μαθητής αναπαριστά στο μυαλό του τους χώρους που διαδραματίζονται οι διάφορες σκηνές), να προσθέσει και δικά του παραδείγματα, να συσχετίσει αυτά που ήδη ξέρει με τις καινούριες πληροφορίες του κειμένου.

Μιας και το προηγούμενο μάθημα μιλούσε για τον Ηράκλειο και τους μακροχρόνιους αγώνες των Βυζαντινών με τους Πέρσες, οι μαθητές πρέπει να καταλάβουν ότι η γρήγορη εξάπλωση των Αράβων πραγματοποιήθηκε εξαιτίας της αποδυνάμωσης των Περσών και των Βυζαντινών.

Ε) Recite – Απαντούν τις ερωτήσεις
Μόλις διαβάσουν ένα τμήμα του κειμένου ή ολόκληρο το κείμενο οι μαθητές σταματάνε, κλείνουν το βιβλίο και προσπαθούν να απαντήσουν τα ερωτήματα που έχουν διατυπώσει. Αν το ερώτημά τους δεν μπορεί να απαντηθεί από το κείμενο, θα πρέπει οι ίδιοι να καταλάβουν πως δεν είναι δυνατό να βρεθεί η απάντηση μέσα σ’ αυτό.

Εδώ, φυσικά, απαντούν τα ερωτήματα που έθεσαν στο δεύτερο βήμα.

ΣΤ) Review – Επανεξέταση
Μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Είτε με μια δεύτερη ανάγνωση, που η εμπειρία λέει ότι δεν είναι αποτελεσματική, είτε με μια εκ νέου προσπάθεια των μαθητών να απαντήσουν με κλειστό βιβλίο τα ερωτήματα που έθεσαν οι ίδιοι, οι συμμαθητές τους, που τους θέτει ο δάσκαλος ή ακόμα και τα ερωτήματα του βιβλίου. Εννοείται πως, αν δυσκολεύονται οι μαθητές, το βιβλίο ανοίγει.

Πέραν από τις ερωτήσεις των μαθητών και τυχόν δικές μας είναι μια καλή ευκαιρία να απαντηθούν οι δύο ερωτήσεις του βιβλίου.

Βιβλιογραφία
Thomas, E. L., & Robinson, H. A., (1972). Improving reading in every class: A sourcebook for teachers. Boston: Allyn & Bacon.

Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ
Συγγραφέας: Έφη Αθανασιάδη

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σελ. 168

ISBN: 960-03-3006-9

Το αναφέρω επειδή δίνει βάρος στις ασκήσεις φωνολογικής επίγνωσης, αναφέρει φυσικά και άλλες δραστηριότητες, κάτι που λείπει από το βιβλίο «Μαθησιακές Δυσκολίες και όχι τεμπελιά». Είναι πολύ αναλυτικό, ακόμα και για κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτα σχετικό με τη φωνολογική επίγνωση, ενώ προσφέρει οδηγίες όχι μόνο για τον εκπαιδευτικό αλλά και για τους γονείς. Επιπλέον, τις προτεινόμενες δραστηριότητες τις ταξινομεί σε τέσσερις ηλικιακές ομάδες, ως πέντε ετών, από πέντε ως επτά, από επτά ως δεκατρία και, τέλος, από δεκατρία ως δεκαοκτώ.

Τελειώνοντας, επισημαίνω πως αναφέρει διεξοδικά πέντε διαφορετικούς τρόπους διδασκαλίας κατανόησης κειμένου, διδακτική πρακτική που στην Ελλάδα δεν έχει τη θέση που της αρμόζει.